Πριν λίγους μήνες ανακοινώθηκε η εξαγορά της Instashop από τον κολοσσό Delivery Hero, έναντι 360 εκατ. δολαρίων. Ο έλληνας πρωθυπουργός -μέσω twitter– έδωσε δημόσια συγχαρητήρια "για τη μεγαλύτερη εξαγορά ελληνικής ίδρυσης start up επιχείρησης που έχει γίνει ως τώρα", ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί στο γεγονός πως "το οικοσύστημα των start up που έχουμε, ανθεί και ενδυναμώνεται συνεχώς". Αμέσως (ξανα) φούντωσαν οι συζητήσεις, σε σχέση με την πορεία και τις προοπτικές των ελληνικών start up και εμείς θα επιχειρήσουμε μία πρώτη γενική καταγραφή δεδομένων, προσπαθώντας να αποσαφηνίσουμε το “as is” και το “to be”.
Το story του Instashop
Οι δημιουργοί της, Γιάννης Τσιώρης και Ιωάννα Αγγελιδάκη, εντόπισαν έγκαιρα και με απόλυτη ακρίβεια ένα μεγάλο κενό που υπήρχε στη Μέση Ανατολή (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Μπαχρέιν, Αίγυπτο και Λίβανο), σε σχέση με τις διαδικτυακές προμήθειες και την αποστολή ειδών διατροφής. Με αρχική έδρα τη Θεσσαλονίκη και ένα συνολικό επενδεδυμένο κεφάλαιο 6 εκατομμυρίων ευρώ σε χρονικό ορίζοντα περίπου μιας 5ετίας, υπήρξε ανάπτυξη μίας εφαρμογής με βάση το on demand grocery (και όχι μόνο) σε πολλαπλές αγορές. Tην περίοδο του lockdown η χρήση του (δωρεάν) app κυριολεκτικά εκτινάχθηκε αφού οι χρήστες είχαν τη δυνατότητα να κάνουν τις παραγγελίες τους από σουπερμάρκετ αλλά και τοπικά καταστήματα για φαγητό και τρόφιμα, ορίζοντας αυτοί πού θα λαμβάνουν τα προϊόντα τους, την ώρα που αυτοί επιθυμούν, ακόμα και μισή ώρα μετά την παραγγελία. Άρα πρόκειται για μία τεράστια ΕΤΑΙΡΙΚΗ επιτυχία. Οι ιδρυτές της, που πλέον έχουν αποκτήσει μία μυθική προσωπική περιουσία σε νεαρή ηλικία, βασίστηκαν σε ένα καινοτόμο επιχειρηματικό σχέδιο, με σαφώς τεχνολογικό και R&D προσανατολισμό. Έπεισαν σοβαρούς εγχώριους και ξένους επενδυτές, μικρούς ή μεγαλύτερους, να επενδύσουν στο προϊόν/υπηρεσία τους. Είναι ακριβώς ο δρόμος που πρέπει να ακολουθεί κάθε υγιές και τολμηρό σχέδιο. Με ξεκίνημα από την Ελλάδα και συνέχεια εκτός αυτής, ο κόσμος της επιχειρηματικής τεχνολογίας δεν περιορίζεται σε εθνικά σύνορα, ζει και δρα διακρατικά. Είναι ο δρόμος που σύμφωνα με τις στατιστικές έρευνες θα ακολουθήσει ένα ποσοστό της τάξης του 5-8%. Το υπόλοιπο θα λιμνάσει για μεγάλο χρονικό διάστημα και στο τέλος θα αναστείλει τη λειτουργία του.
Χάρτης της νεοφυούς επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα
H έννοια του start up, ελληνιστί της νεοφυούς επιχειρηματικότητας, αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα trend παγκοσμίως. Στην χώρα μας γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία με σημαντικά παραδείγματα επιχειρηματικής ολοκλήρωσης και εμπορικής επιτυχίας. Taxibeat, Workable, Viva Wallet, Softomotive είναι οι πρώτες που σκεφτόμαστε όταν μιλάμε για επιτυχία. Περίπου 350 τέτοιου είδους επιχειρήσεις καταγράφονται, 6 στις 10 έχουν ηλικία μικρότερη του 1 έτους και 6 στις 10 είναι ΙΚΕ. Σχεδόν οι μισές (48,6%) βρίσκονται στο στάδιο της “σποράς” (seed) του επιχειρηματικού πλάνου τους. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη (μέσος όρος 22,1%), ενώ μόνο ένα 8,6% βρίσκεται σε στάδια ανάπτυξης (growth stage, ευρωπαϊκός μέσος όρος 23,7%). Οι τομείς που εστιάζουν οι start up επιχειρήσεις είναι κυρίως του Marketing, των υπηρεσιών B2B, των marketplaces, του γεωργικού κλάδου και των fintech υπηρεσιών.
Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν
Δεν θα πούμε κάτι πρωτότυπο αφού είναι αυτές που όλοι φανταζόμαστε. Εύρεση χρηματοδότησης, γραφειοκρατία, φορολογία, εύρεση ικανού/κατάλληλα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού και τέλος η είσοδος στην αγορά. Το σημαντικότερο όμως συμπέρασμα που εξάγεται μετά από σχεδόν μια 10ετία λειτουργίας του μοντέλου, είναι πως δεν υπάρχει συντονισμός των εθνικών παραγωγικών τομέων και start up επιχειρηματικών σχημάτων σε συνδυασμό με την αλλοίωση της πραγματικής έννοιας της Καινοτομίας. Ταυτόχρονα, δεν υφίσταται συντονισμός σε επίπεδο ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (δημόσια & ιδιωτικά), Κέντρων Καινοτομίας, Co-working spaces, τεχνολογικών και επιστημονικών Πάρκων. Αντίστοιχη είναι η εικόνα σε επίπεδο Δημοσίου και Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Περιφερειών και Δήμων). Όμως θα πρέπει να αναφερθούν δύο παραδείγματα Δήμων που υλοποιούν καινοτόμα προγράμματα σε επίπεδο τοπικών Κέντρων. Το πρώτο αφορά στον Δήμο Τρικκαίων, γεγονός απόλυτα αναμενόμενο αφού τα Τρίκαλα και ο “αιώνιος δήμαρχος” (και πρόεδρος της ΚΕΔΕ) Δημήτρης Παπαστεργίου κρατούν τα πανελλαδικά σκήπτρα στην τεχνολογική εξέλιξη. Εκεί λοιπόν έχει δημιουργηθεί το GiSeMi HUB, τοπικό κέντρο Καινοτομίας με έμφαση αρχικά στην αγροδιατροφή αλλά και σε τομείς αιχμής της περιοχής που παρουσιάζουν ζωηρό ενδιαφέρον για την τοπική κοινωνία, την συνοχή και την ανάπτυξή της.
Το δεύτερο παράδειγμα είναι ο Δήμος Αρταίων που τον περασμένο Δεκέμβριο εισήγαγε στην πόλη τo Αrta Smart City Hackathon & Innovation Hub που όπως σημειώνεται αποτελεί “έναν νέο θεσμό στην πόλη για την ανάπτυξη νέων ιδεών και τη δημιουργία εφαρμογών που απαντούν στις υφιστάμενες και επερχόμενες ανάγκες της πόλης της Άρτας”. Έμφαση και εδώ δίνεται σε τομείς και δράσεις που σχετίζονται με το τοπικό προφίλ όπως ο τουρισμός, ο πολιτισμός, η βιώσιμη κινητικότητα, η ποιότητα ζωής και οι κτιριακές υποδομές.
Από εδώ και μετά
Η επίδραση του covid 19 στην εγχώρια και διεθνή start up κοινότητα είναι καταλυτική. Συρρίκνωση σχημάτων, πόρων και διαδικασιών. Η τραγική ειρωνεία για την χώρα μας είναι πως, αντί να υπάρξει εκμετάλλευση του μνημειώδους digital εκσυγχρονισμού που επιτεύχθηκε μέσα σε ελάχιστο χρόνο, αντίθετα υπήρξε επιβράδυνση. Το μόνο θετικό που προέκυψε είναι οι κυβερνητικές εξαγγελίες για φορολογικά κίνητρα που θα δοθούν πρώτη φορά σε Business Angels, που θα αφορά την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας με παράλληλη δημιουργία εθνικού μητρώου start up επιχειρήσεων. Η διαδικασία θα διεξαχθεί μέσω της πλατφόρμας Elevate Greece που θα λειτουργήσει και ως πύλη εξωστρέφειας του οικοσυστήματος καινοτομίας. Τέλος σχεδιάζεται να προωθηθεί ο τριπλασιασμός του συντελεστή των υπερεκπτώσεων δαπανών Έρευνας και Ανάπτυξης για τις επιχειρήσεις που επενδύουν σε R&D. Ας κρατήσουμε μικρό καλάθι όμως, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από την ανακοίνωση της πρόθεσης μέχρι τη-σταδιακή έστω-υλοποίηση υπάρχει δρόμος μακρύς. Στην Ελλάδα δίνεται σημασία στον εύκολο εντυπωσιασμό μέσω ενός μοντέλου που δίνει living space στην θεωρητική προσέγγιση, με τσιτάτες έως ναρκισσιστικές προσεγγίσεις “ειδικών”, που ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματική οικονομία και τον ορθό τρόπο ανάπτυξης projects. Δίνεται έμφαση στην ατέρμονη άντληση ευρωπαϊκών και εθνικών κονδυλίων με υπερτονισμό του “βλέποντας και κάνοντας” χωρίς να δίνεται ειδικό βάρος σε επέκταση της λεγόμενης “αξιοπιστίας”, σε χώρες πέραν της Ελλάδας, εκεί που υπάρχει η πραγματική μέτρηση της σχέσης ανάπτυξη/απόδοση. Είναι λίαν ρομαντικό ή/και νοσταλγικό να μιλάμε για το ελληνικό brain drain, τους 500 χιλιάδες συμπατριώτες μας που ζουν στο εξωτερικό, αλλά ταυτόχρονα είναι βαθιά υποκριτικό να εθελοτυφλούμε στην απουσία οργανωμένου σχεδίου αξιοποίησης του αντίστοιχου ανθρώπινου δυναμικού που βρίσκεται εντός της ελληνικής επικράτειας. Οι καινοτόμες ιδέες υπάρχουν, ζουν και ίσως είναι κάπου εδώ, κοντά μας. Ο Steve Jobs πολύ εύστοχα είχε αναφέρει πως “πολλές φορές, οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι θέλουν, μέχρι την στιγμή που θα τους το δείξεις”. Είναι ακριβώς αυτό το σημείο, που το κράτος καλείται να δείξει το μονοπάτι της βιωσιμότητας σε αυτούς ακριβώς που το επιθυμούν και οφείλει να το κάνει ανεξαρτήτως πρωθυπουργών και υπουργών. Με μικρά, σταθερά και πειστικά βήματα, χωρίς περιττούς εντυπωσιασμούς και με χάραξη ενός σταθερού πλαισίου αναφοράς.